به گزارش پایگاه خبری طلوع سیاست به قلم مجتبی سلگی، فریدریش نیچه، فیلسوف مشهور قرن نوزدهم، در نوشته‌هایش همیشه بر یک اصل کلیدی تأکید کرده است:
برای خلق تفکر بزرگ و آثار فلسفی، ذهن باید آزاد باشد و دغدغه فکری نداشته باشد.
اما واقعیت زندگی نیچه نشان می‌دهد که او خود درگیر مشکلات مالی و دغدغه‌های اقتصادی بوده است. این تناقض بین نظریه و زندگی واقعی، یکی از شگفت‌انگیزترین نکات درباره اوست.
حقوق استاد دانشگاه؛ کافی برای زندگی؟
نیچه در دوران استادی دانشگاه بازل، سالانه ۴٬۵۰۰ تا ۵٬۰۰۰ فرانک سوئیس درآمد داشت. درآمدی که حتی برای زندگی ساده او کافی نبود. نامه‌ها و یادداشت‌های او نشان می‌دهد که:
• بارها از دوستان و آشنایان پول قرض می‌گرفته،
• از خواهر و مادر کمک مالی می‌خواست،
• و همواره نگران تأمین نیازهای روزمره خود بوده است.
این یعنی ذهن او همواره درگیر دغدغه مالی بوده، درست برخلاف آنچه در نوشته‌هایش درباره «آزادی ذهن» توصیه کرده است.
تناقض بزرگ؛ نظریه و واقعیت
نیچه معتقد بود: «برای داشتن فکر آزاد و تعالی ذهنی، ذهن نباید دغدغه داشته باشد.»
اما خودش حتی با درآمدی که برای یک استاد جوان مناسب بود، مجبور به قرض گرفتن و کمک گرفتن بود.
این تضاد دو نکته مهم را نشان می‌دهد:
• نظریه‌های او درباره آزادی ذهن و تفکر تعالی یافته، آموزنده و ارزشمند است.
• واقعیت زندگی او نشان می‌دهد که ذهن انسان می‌تواند حتی در شرایط فشار اقتصادی هم به نبوغ و تفکر بزرگ برسد.
به عبارت ساده: نیچه به ما می‌گوید ذهن آزاد شرط لازم برای تفکر بزرگ است، اما خودش نشان داد که حتی ذهنی گرفتار دغدغه‌های اقتصادی هم می‌تواند بزرگ فکر کند.
فقر، قرض و خلق فلسفه
واقعیت این است که درآمد محدود نیچه حتی برای یک زندگی ساده کافی نبود.
با این حال، او توانست آثار فلسفی عمیق و جهان‌شمول خلق کند. این نشان می‌دهد که:
• زندگی واقعی و آثار فلسفی او همخوانی کامل ندارند،
• خلق فلسفه در شرایط محدود اقتصادی ممکن است، اما دشوارتر است،
• و نبوغ، حتی در فشار، می‌تواند ظهور کند.
درس نیچه برای امروز
تناقض بین نوشته‌ها و زندگی نیچه به ما می‌آموزد:
• آزادی ذهن، شرط لازم برای تفکر بزرگ است، اما کافی نیست؛
• حتی ذهن‌های گرفتار دغدغه می‌توانند بزرگ بیندیشند، هرچند مسیر سخت‌تر است؛
• و خلق آثار ماندگار، نتیجه ترکیبی از نبوغ ذاتی و مقاومت در برابر محدودیت‌های زندگی است.
نیچه، فیلسوفی که می‌گفت ذهن باید آزاد باشد، خود ذهنی گرفتار دغدغه مالی داشت.
با وجود تمام فشارها و قرض‌ها، توانست بزرگ فکر کند و آثاری خلق کند که امروز جهان را متحول می‌کند.
این تناقض زنده، نشان‌دهنده قدرت شگفت‌انگیز ذهن انسان است، حتی زمانی که جیب خالی است و زندگی فشار می‌آورد.
