سد لاستیکی آستارا در گِل‌ و لای رکود ، نیازمند اعتبار

سد لاستیکی آستارا که مرداد ۹۶ کلنگ‌زنی شده بود، با ۵۳ درصد پیشرفت فیزیکی از برنامه زمان بندی عملیات اجرایی عقب مانده‌ و با توجه به نیاز به ذخیره‌سازی آب، تکمیل این پروژه چشم انتظار مانع‌زدایی و کار جهادی مسئولان است.

سدهای لاستیکی یک تیوب بزرگ و حجیم دارند و بر روی بستر بتنی نصب می شود و تغذیه منابع زیر زمینی، بهسازی ساحل رودخانه ها، افزایش تراز آب و امکان پمپاژ آب به مزارع از مزایای آنهاست.

کلنگ احداث سد لاستیکی آستارا ۱۰ مرداد ماه ۹۶ با حضور استاندار گیلان و جمعی از مسئولان وقت در حوزه رودخانه ملاهادی روستای خانه های آسیاب به زمین زده شد و محمدعلی نجفی استاندار وقت گیلان در آئین کلنگ زنی این پروژه اعلام کرد سد با ۱۲۰ میلیارد ریال اعتبار و یک و نیم میلیون متر مکعب گنجایش، ظرف ۱۸ ماه تکمیل و برای تامین آب شرب ۱۵ روستا به بهره برداری خواهد رسید.

سد لاستیکی آستارا که قرار بود ظرف ۱۸ ماه و در بهمن یا اسفند ۹۸ تکمیل شود، در پیچ و خم مشکلات اعتباری دچار تعلل شده و شرکت آب منطقه ای استان گیلان در تازه ترین اظهار نظر، آخرین میزان پیشرفت فیزیکی آن را ۵۳ درصد اعلام کرده است.عملیات اجرایی سد آغاز شد و ادامه یافت و در اردیبهشت ماه ۹۹ علی اوسط اکبری معاون عمرانی استاندار گیلان در بازدید از این طرح، بر پیگیری مسئولان استانی و محلی برای تکمیل آن تاکید و ابراز امیدواری کرد با بهره برداری از سد، بخشی زیادی از مشکلات آب شرب و کشاورزی آستارا برطرف شود.

 ۲۴ مهر ماه ۹۹ مدیر عامل شرکت آب منطقه ای گیلان در بازدید از سد لاستیکی آستارا گفت: این سد با ظرفیت ۱۵۰ لیتر در ثانیه، قابلیت آبیاری ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی را خواهد داشت و ظرف یک سال آینده به بهره برداری خواهد رسید.

وحید خرمی تاکید کرد: خط لوله انتقال آب سد تا مرکز شهر آستارا بطول هفت کیلومتر، برای تقویت منابع آب اجرا شود و شرکت آب و فاضلاب و مسئولان آستارا در این راستا همکاری کنند.

پنجم بهمن ماه ۹۹  غلامرضا مرحبا نماینده مردم آستارا در مجلس شورای اسلامی نیز در بازدید از سد لاستیکی گفت: تاکنون حدود ۱۸۰ میلیارد ریال برای احداث این سد هزینه شده و میزان پیشرفت فیزیکی آن بیش از ۴۰ درصد است.

وی درصد پیشرفت فیزیکی این پروژه را با توجه به زمان آغاز آن قابل قبول ندانست و  افزود: پیمانکار در حال فعالیت است و دستگاه های اجرایی نظیر منابع طبیعی و آب منطقه ای گیلان برای تکمیل سد همکاری کنند.

سدی که قرار بود طبق برنامه زمانبندی اعلام شده، ظرف ۱۸ ماه و در بهمن یا اسفند ۹۸ تکمیل و به بهره برداری برسد، اکنون در پیچ و خم مشکلات اعتباری دچار تعلل شده  و شرکت آب منطقه ای استان گیلان در تازه ترین اظهار نظر درباره سد لاستیکی ملاهادی آستارا، آخرین میزان پیشرفت فیزیکی آن را ۵۳ درصد اعلام کرده است.

آستارا چقدر به این سد نیاز دارد؟

ستارا در تابستان امسال در سه هزار و ۲۰۰ هکتار شالیزار، تنش آبی را تجربه کرد و فرمانداری شهرستان، اجازه برداشت آب از رودخانه مرزی را صادر کرد اما شرایط به سختی مدیریت شد و کشاورزان برای عبور از بحران خشکسالی در انتظار مرحمت آسمان بودند.

آستارا  تابستان امسال در سه هزار و ۲۰۰ هکتار شالیزار تنش آبی را تجربه کرد و فرمانداری شهرستان، اجازه برداشت آب از رودخانه مرزی را صادر کرد اما شرایط به سختی مدیریت شد و کشاورزان برای عبور از بحران خشکسالی در انتظار مرحمت آسمان بودند. 

آستارا یک تصفیه خانه آب شرب دارد و نماینده مردم این شهرستان در مجلس شورای اسلامی اعلام کرده که تأسیسات آبرسانی تصفیه خانه فرسوده شده و بنای آن بدون ملاحظه پدافندعامل صورت گرفته و برای تأمین آب شرب، ناکافی است و در صورت تکمیل سد لاستیکی، بخش عمده ای از مشکل تنش آبی برطرف خواهد شد.

به گفته غلامرضا مرحبا این سد با ظرفیت تولید یک میلیون متر مکعب آب، بخشی از مشکلات آب شرب و کشاورزی آستارا را برطرف خواهد کرد و با توجه به تنش آبی بالا در این شهرستان و تنگناهای مالی دولت، باید بخش خصوصی نیز در حوزه تامین آب سرمایه گذاری کند.

او با اشاره به اینکه اجرای پروژه آبرسانی از رودخانه چلوند به شهر آستارا نیز نیازمند سرمایه‌ گذاری بخش ‌خصوصی است و با توجه به فراهم بودن بستر ساخت تاسیسات، از پیمانکاران فعال برای اجرای آن دعوت کرده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان نیز سد لاستیکی را به تنهایی برای رفع نیاز آب شهرستان آستارا ناکافی اعلام کرده و گفته که طرح انتقال آب از رودخانه چلوند با راه اندازی تاسیساتی نظیر تصفیه خانه، مخزن و خطوط انتقال ضرورت دارد و نیازمند مطالعات زیست محیطی است.

موانع سدهای در حال احداث در گیلان

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان در پاسخ به علت تاخیر تکمیل سد لاستیکی آستارا تصریح کرد: در سطح استان، هفت سد لاستیکی ماسال با ۷۱ درصد پیشرفت فیزیکی، تولم شهر با ۶۰ درصد، تالش با ۵۵ درصد، فخرآباد با ۵۴ درصد، ملاهادی با ۵۳ درصد و انبارسر با ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال احداث است.

مطالعات مرحله نخست ۱۰ سد لاستیکی دیگر نیز انجام پذیرفته است و پس از بررسی کارایی و تامین اعتبارات لازم، در دستور کار و اجرا قرار خواهند گرفت و عمده‌ترین مشکل در پیشبرد عملیات اجرایی سدهای مخزنی و لاستیکی استان، عدم تخصیص اعتبارات کافی و به موقع است.خرمی ادامه داد: مطالعات مرحله نخست ۱۰ سد لاستیکی دیگر نیز انجام پذیرفته است و پس از بررسی کارایی و تامین اعتبارات لازم، در دستور کار و اجرا قرار خواهند گرفت و عمده‌ترین مشکل در پیشبرد عملیات اجرایی سدهای مخزنی و لاستیکی استان، عدم تخصیص اعتبارات کافی و به موقع است.

به گفته وی در صورت امکان از ظرفیت سرمایه گذاری بخش خصوصی نیز استفاده می شود و ساخت نیروگاه سد مخزنی شهر بیجار توسط سرمایه گذار یا تامین مالی سد لاسک از طریق فاینانس داخلی از جمله این کارهاست.

وی زمانبر بودن هماهنگی های لازم با سایر ارگان ها نظیر محیط زیست و منابع طبیعی و مسائل اجتماعی را از دیگر عوامل تاخیر در اجرای سدها عنوان و تصریح کرد : مسائل اجتماعی پروژه ها باید با حساسیت لازم پیگیری و رضایت مردم  جلب شود و این امر نیز در اولویت کار شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان است.

آیا سد لاستیکی آستارا تغییر ماهیت می دهد؟

بارندگی های اخیر و سیلاب رودخانه ملاهادی سبب تخریب پل محوطه سد شده است و طبق نظر سرپرست کارگاه سد، از این پل برای انتقال و ذخیره سازی شن و ماسه استفاده می شده و به زودی با امکانات کارگاه، بازسازی خواهد شد.

سد لاستیکی با همان ۵۳ درصد پیشرفت فیزیکی قد برافراشته و دیواره آن نمایان است و بدنه و تاسیسات جانبی و کارگاه های فعال آن گویای زحمت و هزینه قابل توجهی است که برای این پروژه صرف می شود.

با اینکه نام سد، لاستیکی است اما در بدنه و کارگاه آن، لاستیک و پلاستیک مشاهده نمی شود و به گفته مهدی دفتری مسئول اجرایی سد، دیواره سد ۱۳ متر خواهد بود و ۱۰ متر آن ساخته شده است و بعد از تکمیل دیواره، لایه ای لاستیک بر روی آن برای سرریز آب گسترده خواهد شد و به همین جهت، اینگونه سدها را لاستیکی می نامند.

با اینکه نام سد، لاستیکی است اما در بدنه و کارگاه آن، لاستیک و پلاستیک مشاهده نمی شود و به گفته مهدی دفتری مسئول اجرایی سد، دیواره سد ۱۳ متر خواهد بود و ۱۰ متر آن ساخته شده است و بعد از تکمیل دیواره، لایه ای لاستیک بر روی آن برای سرریز آب گسترده خواهد شد و به همین جهت، اینگونه سدها را لاستیکی می نامند.

او شمار کارکنان و کارگران کارگاه سد را ۲۵ تا ۳۰ نفر اعلام و اضافه کرد: اغلب نیروهای فنی و مهندسی غیربومی و بقیه نیروها بومی هستند و با وجود اینکه حقوق کارگران را تا حدودی به روز پرداخت می کنیم، خودمان از تیرماه حقوق دریافت نکرده ایم.

اما شائبه تغییر ماهیت سد آستارا، به بتونی یا لاستیکی بودن بدنه مربوط نمی شود بلکه به شایعه خرید و فروش شن و ماسه در کارگاه آن مرتبط است و این حاشیه ها هم در فضای مجازی نقل و قول می شود و هم یکی از اعضای شورای مدیریت بحران در جلسه این شورا، وضعیت کارگاه سد را شبیه به یک کارگاه ماسه شویی اعلام کرده است.

سرپرست کارگاه سد در این باره گفت: در سدسازی از شن و ماسه زیاد استفاده می شود و بخشی از این مصالح را از بستر رودخانه و بخش دیگر را از استان اردبیل تامین می کنیم و شن و ماسه اضافی نداریم تا فروخته شود.

مرتضی برزگر افزود: بسیاری مواقع با توصیه و سفارش شفاهی یا کتبی مسئولان شهرستان، مقداری شن و ماسه برای کارهای عمرانی در اختیار بخشداری و دهیاری قرار می دهیم و برای دیواره سازی در رودخانه روستای میکائیل محله نیز مقداری شن و ماسه از کارگاه سد داده بودیم.

او ادامه داد: در بارندگی ها از ماشین آلات سنگین ما به طور رایگان برای تسطیح و تعریض راه های روستایی اطراف سد استفاده می کنند و برای برفروبی در زمستان نیز ماشین آلات ما مورد استفاده قرار می گیرد و شایعه و حاشیه سازی برای سد در فضای مجازی دور از انصاف و ناحق است.

اگرچه این حاشیه سازی ها در عزم و اراده مجریان پروژه و دستگاه های اجرایی مسئول احداث سد، خللی ایجاد نمی کند اما حساسیت کاربران شبکه های اجتماعی را در خصوص نقل و انتقال مصالح کارگاه را نشان می دهد و شاید هر پروژه ای که از برنامه زمانبندی احداث عقب باشد، دچار حاشیه و شایعه شود.

تغییرات اقلیمی و روند افزایش خشکسالی، نیاز آستارا به ذخیره سازی آب زراعی و شرب، هزینه های صرف شده و تلاشهای صورت گرفته برای سد لاستیکی این شهرستان و عزم راسخ دولت سیزدهم جهت تکمیل طرح های عمرانی نیمه تمام و رها شده ایجاب می کند تا مسئولان امر با تامین اعتبار از این پروژه مانع زدایی کنند با تکمیل و افتتاح آن، جریان زلال خدمت در شالیزارها جاری شود و کام روستانشینان زحمتکش را شاد گرداند.

گزارش از عیسی پاشاپور