حرکت از دامنه به سمت قله

پس از آنکه رهبر
معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر فرماندهان سپاه از نزدیک شدن به قله‌ها
سخن گفتند، برخی در رسانه‌ها و فضای مجازی تردید‌هایی در خصوص این گزاره را
مطرح کردند که نشان از اشراف نداشتن این افراد به عمق فحوای این تعبیر
راهبردی رهبر معظم انقلاب داشت. برای فهم این گزاره لازم است سابقه این
موضوع در ادبیات ایشان واکاوی گردد. بیش از یک دهه قبل و در سال ۱۳۹۱
معظم‌له فرمودند: «ما داریم در دامنه حرکت می‌کنیم. ما هنوز به قله
نرسیده‌ایم؛ با آن فاصله داریم. آن روزی که ملت ایران به قله برسد،
دشمنی‌ها تمام خواهد شد. آن روزی که ملت ایران به قله برسد، معارضه‌های
خباثت‌آلود به پایان خواهد رسید. ما تا آن روز فاصله داریم. حرکت را باید
بی‌وقفه ادامه دهیم.» اکنون فهم تحولات دهه گذشته از این منظر اهمیت دارد.
۱۱
سال پیش و زمانی که رهبر انقلاب از حرکت در دامنه‌ها سخن می‌گفتند،
ماه‌های نخستین تحمیل جنگ تمام عیار اقتصادی امریکا علیه ایران اسلامی بود و
هنوز آثار تأثیر این تهاجم بر اقتصاد و جامعه ما چندان قابل مشاهده نبود.
در آن روز‌ها بسیاری از آسیب‌های اقتصاد داخلی که بستر اثربخشی تحریم‌های
دشمن بود برای بسیاری از مسئولان و کارشناسان ناپیدا بود و تحریم‌ها این
آسیب‌ها را نمایان کرد. مهم‌ترین این آسیب‌ها وابستگی اقتصاد به خام‌فروشی
نفت و چرخه تجاری دلار بود. اقتصاد تک‌محصولی در طول سال‌های ۱۳۵۰ به بعد
بر کشور چنبره زده بود و از سویی دلار در چرخه مبادلات جهانی کالا و خدمات،
یکه‌تازی می‌کرد.
با آنکه در دهه‌های اول تا سوم انقلاب‌اسلامی،
گام‌های مهمی برای پیشرفت اقتصادی و اجتماعی برداشته شده بود، اما از این
دو آسیب مهم غفلت شده و حتی جا‌هایی تغافل هم شده بود. برای مثال رهبر
انقلاب در ۱۳ اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۳ از بستن چاه‌های نفت و شکل‌گیری اقتصاد
کشور بر اساس تولیدات غیرنفتی به‌عنوان «آرزوی واقعی» خود نام برده و همگان
را به تلاش در مسیر تحقق این مهم فراخواندند. بعد‌ها خود ایشان چنین روایت
کردند که «من هفده هجده سال قبل به دولتی که در آن زمان سر کار بود و به
مسئولان گفتم کاری کنید که ما هر وقت اراده کردیم، بتوانیم در چاه‌های نفت
را ببندیم. آقایان به قول خودشان “‌تکنوکرات‌” لبخند انکار زدند که مگر
می‌شود؟!» در ماجرای دلار هم بار‌ها ایشان به این نکته توصیه کردند و حتی
زمانی که پس از امضای برجام، دسترسی ایران به چرخه دلار بازگشایی شد، ایشان
فرمودند «اگر مسئولان و مردم بتوانند اقتصاد مقاومتی را به‌معنای واقعی
محقق و کشور را از جادوی مالی و پولی دشمن خلاص کنند و ارزش و آقایی دلار
را در زندگی اقتصادی بشکنند، کشور‌های دیگر را نیز نجات داده‌اند و برای
آن‌ها الگو خواهند شد.»
به هر حال، ماحصل یک دهه تحمیل جنگ ترکیبی و
اقتصادی علیه ملت ایران آن بود که حتی تکنوکرات‌های غربگرا به‌رغم میل
باطنی‌شان -هرچند به‌کندی- ناچار شدند در مسیر رفع این دو آسیب گام بردارند
و در طی یک دهه گذشته اقتصاد ایران تا حد زیادی از وابستگی به خام‌فروشی
نفت خام ر‌ها شد. درحالی‌که یک دهه قبل، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی عملاً
فقط ۴۰ درصد منابع واردات را پوشش می‌داد، اکنون این عدد به بیش از ۹۰ درصد
رسیده و میزان خام‌فروشی نفت هم به‌شدت کاهش یافته است. در خصوص دلار نیز
اکنون الگوی جداسازی اقتصاد از دلار به کشور‌های دیگر تسری یافته و
دلارزدایی از اقتصاد جهان به گفتمانی بین‌المللی تبدیل شده است و مدیران
کشور ما نیز راه استفاده از ارز‌های دیگر برای تبادلات بین‌المللی را
آموخته‌اند.

در یک دهه گذشته، به دلیل آسیب‌های یادشده،
اقتصاد ایران دستخوش نوسانات بسیاری شد و عملاً آثار آن بر سفره و معیشت
مردم قابل مشاهده است، اما اکنون می‌توان با یقین گفت که در مقابل این
دشواری‌ها، شیب تند و دست‌انداز‌های بزرگ وابستگی اقتصاد ملی به ابزار‌های
در اختیار دشمن را پشت سر گذاشته‌ایم. نمی‌توان ادعا کرد مشکلات معیشتی
مردم برطرف شده است، اما اصلی‌ترین کانون مولد این مشکلات که مقاوم نبودن
اقتصاد ایران بود، تا حد زیادی مهار شده است.
بر این اساس است که رهبر
انقلاب اخیراً فرمودند: «ما فصل مُشبعی را حرکت کرده‌ایم؛ این سربالایی،
این شیب تند را عبور کرده‌ایم، به قلّه‌ها نزدیک شده‌ایم. نباید خسته
بشویم. امروز روز خسته شدن نیست، روز ناامید شدن نیست؛ امروز روز شوق است،
روز امید است، روز حرکت است.»